5.3.1. Maddenin Hâl Değişimi
Önerilen Süre: 6 ders saati
Konu/Kavramlar: Erime, donma, kaynama, yoğuşma, buharlaşma, süblimleşme, kırağılaşma
5.3.1.1. Maddelerin ısı etkisiyle hâl değiştirebileceğine yönelik deneyler yapar, elde ettiği verilere dayalı çıkarımlarda bulunur.
Sıvıların her sıcaklıkta buharlaştığı; fakat belirli sıcaklıkta kaynadığı belirtilerek buharlaşma ve kaynama arasındaki temel fark açıklanır.
Maddelerin bulunduğu hâlden başka bir hâle geçmesine hâl değişimi denir. Maddelerin katı, sıvı ve gaz olmak üzere üç hali vardır. Dondurmanın, karın veya buzun erimesinin nedeni dışarıdan ısı almasıdır. Maddeler ısı alarak ya da ısı vererek hal değiştirirler.
Katı maddelerin ısı alarak sıvı hale geçmesi olayına erime denir.
Katı madde erime sırasında sıcaklığı sabit kalır. Bu sıcaklık erime sıcaklığıdır.
Buzun erime sıcaklığı 0 °C dir. Erime sıcaklığı maddenin ayırt edici özelliğidir.
Erime gerçekleşebilmesi için maddenin ısı alması gerekmektedir.
Elimizdeki buzun erimesi için elimizden ısı alması gerekmektedir.
Saf bir maddenin sıvı halden katı hale geçmesi olayına donma denir.
Madde donarken etrafa ısı verir. Su donarken etrafa ısı verir.
Erime sıcaklığı ile donma sıcaklığı aynıdır.
Saf olmayan maddelerin erime ve donma sıcaklıkları sabit değildir.
Suyun içerisine tuz atıldığında saf madde olmaz (Karışımdır) içine atılan tuzun miktarına bağlı olarak erime ve donma sıcaklığı 0 °C nin altına düşer.
Altın demir gibi metaller eritilir, çeşitli kalıplara döküldükten sonra dondurularak şekil verilmiş olur. Plastik cam demir bakır gibi malzemeler geri dönüşümle eritilerek tekrar kullanılabilir.
Sıvıların ısı alarak gaz hale geçmesi olayına buharlaşma denir.
Elimize dökülen kolonya buharlaşırken bizden ısı alır.Buharlaşma sadece sıvının yüzeyinde gerçekleşir.
Buharlaşma her sıcaklıkta gerçekleşmektedir. Ancak sıcaklık arttıkça buharlaşma da artar.
Deniz suyundan tuz elde etmede, reçel, salça, pekmez yapımında suyun buharlaşması sağlanır.
Kaynama hızlı buharlaşmadır.
Kaynama sırasında sıvı içerisinde gaz kabarcıkları oluşur.
Kaynama sıvının her yerinde gerçekleşir.
Saf maddelerin belirli bir kaynama sıcaklığı vardır.
Kaynama olayının başlamasında sıcaklık değişmez. Bu sıcaklığa kaynama sıcaklığı denir.
Deniz seviyesinde su 100 °C de, etil alkol 78 °C de kaynar.
1. Buharlaşma sıvını yüzeyinde olur, kaynama sıvının her tarafında olur.
2. Buharlaşma her sıcaklıkta olur, kaynama belirli bir sıcaklıkta olur.
3. Buharlaşırken sıcaklık değişebilir, kaynama sırasında sıcaklık sabit kalır.
Gaz haldeki maddenin sıvı hale geçmesi olayına yoğuşma denir.
Yoğuşma sırasında madde dışarıya ısı verir.
Buluttan yağmur yağması, sis oluşması, sabahları otların üzerinde çiğ oluşması, soğuk havada camlarda buğulanma olayları yoğuşmadan kaynaklanır.
Katı haldeki maddenin ısı alarak gaz haline geçmesi olayına süblimleşme denir.
Süblimleşmede madde sıvı hale geçilmez.
Naftalin, iyot, kuru buz (Katı karbondioksit) süblimleşerek katı halden doğrudan gaz hale geçer.
Not: Evde güve kovucu olarak kullanılan naftalin sağlık açısından tehlikelidir.
Gaz bir maddenin ısı vererek doğrudan katılaşmasına kırağılaşma denir.
Soğuk havada araçların üzerinde, ağaçlarda kırağı olayı gerçekleşir.
Kırağı, kırağılaşma olayı sonucu oluşur
.
Su ısınıca buharlaşır, buhar da soğuyunca tekrar su haline gelir.
Buz ===ısı ile erime ===> Su ===ısı ile buharlaşma ===> Buhar
Buhar === soğuyarak yoğuşma ===> Su === soğuyarak donma ===> Buz
Su Döngüsü
Suyun yeryüzü ile gökyüzü arasında dolanmasına su döngüsü denir.
1.Yağmur: Bulut içindeki su damlacıkları birleşerek yağmuru meydana getirir. Yağmur yağabilmesi için havanın soğuması gerekir.
2.Kar: Buluttaki su damlacıkları donarak karı oluşturur. Kar yağması için havanın çok soğuması gerekir.
3.Dolu: Yağmur damlalarının bulut içinde donması sonucu oluşur.
4.Sis: Yerde bu buharı, su damlacıklarına dönüşürek sisi oluşturur.
Ben çokk sevdim herkese öneririm bence güzel fenim full eglenerek ögreniyorum ve oyun sınav konu hepsi yer alıyor HARİKA.
🙂 🙂 🙂
Bu siteye çok teşekkr ederim.
bencede.
Bu siteyi sevdim ne okudu isem aklimda kaliyor sizede oneririm.
Gerçekten çok kullanışlı öğretmenden daha iyi anlatıyor diyebilirim.
